Nguồn lực mới từ cơ chế đặc thù thu hồi đất xen kẹt ở TP Hải Phòng

Theo Nghị quyết 226/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hải Phòng, ngoài các trường hợp thu hồi đất quy định tại điều 79 của Luật Đất đai, thành phố được thu hồi các thửa đất nhỏ hẹp nằm xen kẹt trong khu dân cư để tạo quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất vào mục đích phát triển đô thị, thương mại - dịch vụ. Đây là cơ hội để vừa tạo nguồn thu, giải quyết lãng phí và bảo đảm mỹ quan đô thị.

Từ những bất cập, khó khăn trong quản lý

Điều kiện hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất không bảo đảm, nhiều mảnh đất để hoang hóa, cỏ dại mục um tùm, không ít thửa đất bị những hộ dân ở liền kề lấn chiếm, xây dựng công trình tạm. Tình trạng này đang diễn ra ở phần lớn diện tích đất nông nghiệp xen kẹt trong khu dân cư trên địa bàn thành phố.

Ông Nguyễn Quang Thức ở phố Cam Lộ, phường Hồng Bàng phản ánh: Quá trình thu hồi đất thực hiện dự án đầu tư thời gian qua làm hình thành những mảnh ruộng nhỏ lẻ, xen kẹt tại khu dân cư với diện tích vài chục đến vài trăm m². Tuy nhiên do hệ thống tưới tiêu bị phá vỡ nên không bảo đảm điều kiện sản xuất, mùa mưa thì ngập úng, mùa khô lại thiếu nước, sản lượng thu hoạch thấp. Riêng tại các tổ dân phố Quỳnh Cư, Cam Lộ, An Trì của phường Hồng Bàng có 387 thửa đất nông nghiệp với diện tích hơn 125.000 m² xen kẹt. Tình trạng này đang diễn ra ở hầu khắp xã, phường của TP Hải Phòng, nhất là những địa bàn tốc độ đô thị hóa nhanh, từ xã lên phường.

Tương tự, tại các phường Gia Viên, Ngô Quyền, sau khi thu hồi đất, thực hiện dự án xuất hiện có 63 thửa đất xen kẹt với tổng diện tích gần 5000 m², phần lớn là thửa đất chéo méo, không đủ diện tích cấp giấy chứng nhận. Tình trạng này gây khó khăn trong quản lý đất đai, dễ phát sinh tranh chấp, mâu thuẫn giữa chủ sở hữu và hộ liền kề.

Đất xen kẹt là vấn đề khá “đau đầu” đối với nhiều địa phương khu vực Tây Hải Phòng. Thời điểm những năm 2019 - 2020, nhiều địa phương chưa quan tâm, rà soát, thống kê, dẫn đến số liệu không đầy đủ về đất xen kẹp, kéo theo tình trạng lấn chiếm đất công, tự ý chuyển mục đích sử dụng đất khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Hiện chưa có số liệu tổng thể về phần đất xen kẹt của khu dân cư, bao gồm đất ở, đất phi nông nghiệp ở cả khu vực Đông và Tây Hải Phòng. Số lượng đất xen kẹt có thể biến động, bởi việc triển khai dự án tiếp tục làm phát sinh những lô đất xen kẹt mới.

Thời gian trước đây, việc xử lý quỹ đất xen kẹt gặp khó khăn, vướng mắc cần nhiều thủ tục. Đối với đất nông nghiệp xen kẹt muốn chuyển đổi phải xem phù hợp quy hoạch đất ở, người dân đăng ký để đưa vào kế hoạch sử dụng đất, chờ phê duyệt.

Đối với đất ở nhỏ lẻ dôi dư từ các dự án, chính quyền địa phương hoặc hộ dân sử dụng tạm thời xử lý bằng quây tôn hoặc tổ chức làm lán tạm bợ, rất nhếch nhác, không bảo đảm mỹ quan. Những khu đất này không bảo đảm quy mô xây dựng khu đô thị nên không hấp dẫn nhà đầu tư. Nếu không có hướng tháo gỡ sẽ gây lãng phí nguồn lực.

Đẩy nhanh chính sách mới đi vào cuộc sống

Những bất cập trong quản lý quỹ đất xen kẹt được tháo gỡ khi Hải Phòng được phép thực hiện cơ chế đặc thù. Theo đó, tại khoản 7, điều 6 của Nghị quyết 226 về cơ chế đặc thù xác định ngoài các trường hợp thu hồi đất quy định tại điều 79 của Luật Đất đai, thành phố được thu hồi các thửa đất nhỏ hẹp do tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có quyền sử dụng, nằm xen kẹt trong khu dân cư. Từ đó nhằm tạo quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất vào mục đích phát triển đô thị, thương mại - dịch vụ theo quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. HĐND thành phố quy định tiêu chí cụ thể để xác định thửa đất nhỏ hẹp, nằm xen kẹt theo nguyên tắc bảo đảm lợi ích của người dân, cộng đồng, xã hội.

Theo kế hoạch đấu giá quyền sử dụng đất, ngay trong năm 2025, thành phố có kế hoạch đấu giá nhiều thửa đất nhỏ, siêu nhỏ của xã, phường thuộc Đông Hải Phòng. Mảnh đất có diện tích chỉ 0,5 m² là khu đất số 6/263LT Lạch Tray, mảnh đất có diện tích 1 m² là khu đất 15/64/179 Lê Lợi. Đây là những phần diện tích còn lại sau quá trình thu hồi giải phóng mặt bằng cho các dự án cải tạo chung cư cũ, xây dựng cầu Rào 1 và đường Đông Khê 2 (nay là đường Lê Quang Đạo). Việc đấu giá các khu đất này nhằm mục đích chỉnh trang đô thị, tránh tình trạng nhà siêu mỏng, siêu méo, đồng thời tạo cơ hội cho các hộ dân liền kề mở rộng không gian sống. Chính vì vậy, đây một quy định rất cần thiết.

Để đẩy nhanh chính sách mới, có tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân, thành phố cần quy định chi tiết việc rà soát, công bố công khai, lập danh mục các thửa đất nhỏ hẹp, nằm xen kẹt; làm rõ quy trình, thủ tục thẩm định thực hiện việc giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân; bảo đảm hài hòa lợi ích của người dân.

BẢO CHÂU